“TATLONG TAON KAMING MAG-ASAWA… PERO GABI-GABI, NASA KWARTO NG NANAY KO ANG ASAWA KO — AT NANG SINUNDAN KO SIYA ISANG GABI, NABUNYAG ANG KATOTOHANANG HINDI KO KAILANMAN INAASAHAN.”

Ako si Rina, 32.
At sa loob ng tatlong taon ng kasal namin ni Jared,
may isang bagay na hindi ko kailanman naintindihan:

Bakit tuwing alas-11 ng gabi,
aalis siya sa kama namin…
at lilipat sa kwarto ng Mama ko?

At tuwing magtatanong ako,
iisa lang ang sagot niya:

“May kailangan lang akong tingnan kay Mama mo. Matulog ka na.”

Pero hindi siya bumabalik.
At kapag gumising ako ng umaga,
nandun na siya sa tabi ko,
parang walang nangyari.

Akala ko noong una,
baka sinusuri niya lang kung maayos ang tulog ni Mama.
Matiyaga naman siyang anak-anakan.

Pero gabi-gabi?
Linggo-linggo?
Tatlong taon?

Hindi normal iyon.
Hindi na iyon malasakit—
may tinatago sila.

At isang gabi…
hindi ko na kinaya.

Sinundan ko siya.

ANG GABI NA NAGBAGO NG BUHAY KO

Tahimik kong binuksan ang pinto ng kwarto namin.
Dahan-dahan akong lumakad,
walang sapin ang paa,
para hindi marinig.

Si Jared naglakad diretso sa kwarto ni Mama.
Hindi man lang tumingin sa likod.

Huminto siya sa harap ng pinto.
Huminga nang malalim.
At marahang pumasok.

Kinabahan ako.
Nanginginig ang mga kamay ko.

Inangat ko ang tainga ko sa pinto…
at narinig ko ang boses ni Mama—
mahina, nanginginig, parang pagod.

“Anak… nandito ka na pala.”

At ang boses ni Jared:

“Oo, Ma. Huwag kang mag-alala… nandito lang ako.”

“Anak.”

“Ma.”

Parang may tumusok sa dibdib ko.

Hindi ko na napigilan.
Binuksan ko ang pinto.

ANG NAKITA KO SA LOOB NG KWARTO

Pagbukas ko,
umarko ang liwanag mula sa hallway.

At doon ko nakita:

Si Mama…
nakahiga, payat, halos buto’t balat,
nakakabit sa oxygen,
mga mata namumugto.

Si Jared…
nakaupo sa tabi niya,
hawak ang kamay niya.

At sa tabi ng kama,
nakapatong ang mga reseta,
mga gamot na mahal,
at isang damit pang-ospital.

Napahawak ako sa bibig ko.
Hindi ako nakapagsalita.

Si Mama, umiiyak.

“Anak… patawarin mo ako.
Hindi ko kayang sabihin sa’yo.
Matagal na akong may sakit.”

Nanginginig ang boses ko.
“No… Ma… bakit hindi mo sinabi? Bakit itinago n’yo sa akin?!”

Si Jared lumapit sa akin,
hinawakan ang balikat ko.

“Ayaw kang pabigatin ng Mama mo.
Ayaw niyang maging dahilan ka ng pag-aalala.
Kaya ako ang sinabihan niya.”

Tumulo ang luha ko.

“Tatlong taon, Rina.
Araw-araw akong nagbabantay sa kanya.
Gabi-gabi akong natutulog dito.
Hindi dahil may mali—
kundi dahil may natatakot akong mawala.”

Napaupo ako sa sahig.
Parang gumuho ang mundo ko.

Mama ko.
Ang taong pinakamalakas sa mata ko.
May sakit.
Matagal na.

At ang asawa ko…
hindi ako niloko.
Hindi ako pinagtaksilan.
Hindi niya ako iniwan.

Inalagaan niya ang Mama ko sa paraang hindi ko kaya.

ANG LIHIM NA MAS MASAKIT PERO MAS MARANGAL

Lumapit si Mama at hinawakan ang mukha ko.

“Anak… hindi ko sinabi kasi ayokong masira ang buhay n’yo.
Nakita ko kung paano nagbago si Jared dahil sa’yo.
Ayokong maging pabigat.”

Umiiyak ako nang walang tunog.

Si Jared lumuhod sa harap ko.

“Rina… hindi ko sinabi dahil alam kong masasaktan ka.
Pero hindi ko kayang pabayaan si Mama.
Hindi siya nanay mo lang.
Nanay ko rin siya.”

At doon ko naramdaman ang bigat,
pero may halong pasasalamat.

Hindi ko kailanman inasahan na ang lalaking pinakasalan ko
ay magiging mas anak pa sa Mama ko kaysa sa akin.

ANG GABING NAGPAHIYAS SA PAGKAMAHAL KO

Umupo ako sa tabi nila.
Hinawakan ang kamay ni Mama.
Hinawakan ang kamay ni Jared.

At sinabi ko, umiiyak:

“Patawarin n’yo ako…
Akala ko may masama.
Hindi ko alam… kayo pala ang nagtatago ng pinakamalaking sakit.”

Ngumiti si Mama.

“Anak… hindi lahat ng lihim masama.
Minsan, ang lihim…
para protektahan ang taong mahal mo.”

At si Jared,
humilig sa balikat ko.

“Rina…
Gabi-gabi akong natutulog dito hindi dahil sa takot kay Mama.
Kundi dahil sa takot ko…
na mawala siya habang natutulog ka.”

Niyakap ko silang dalawa.

Nanginig ako.
Umiyak ako.
Humagalpak ang puso ko sa sakit, sa takot, sa pasasalamat.