“DINAMPOT NG TANOD ANG BATA NA NAGTITINDA NG LUGAW SA KALSADA — PERO NANG MALAMAN KUNG BAKIT SIYA NAGTITINDA, LAHAT SILA NAPAIYAK.”

Madaling araw sa Maynila.
Tahimik pa ang kalsada, ngunit may isang maliit na boses na maririnig sa gilid ng kanto:

“Lugaw po! Mainit pa! Sampung piso lang!”

Siya si Ella, sampung taong gulang, payat, maliit, ngunit may ngiting kayang magpainit ng umaga.
Araw-araw, bitbit niya ang isang lumang styro box na may laman na lugaw na niluto pa niya bago pumasok ang araw.
Hindi para magyabang — kundi para mabuhay.

ANG BATA NA HINDI DAPAT NASA KALSADA

Alas-sais pa lang ng umaga, naglalakad na si Ella sa tapat ng simbahan.
Ang mga dumaraan, karamihan nagmamadali, iba tumitingin sa kanya na parang istorbo lang sa bangketa.
May ilan pa ngang nagsasabi:

“Bata pa ‘yan, ba’t nagtatrabaho?”
“Nakakaabala ka sa daan, iha!”

Ngunit sa halip na umiyak, ngumiti lang siya.

“Pasensya na po, gusto ko lang po makabenta.”

Sa bawat mangkok ng lugaw na mabenta, iniipon niya ang tig-iisang piso.
Kasi bawat piso, may katumbas na gamot para sa Nanay niya — si Aling Norma, na may sakit sa baga at di na makabangon.

ANG PAGKADAMPOT

Isang araw, habang nagtitinda si Ella sa tapat ng simbahan, may lumapit na dalawang tanod.
May reklamo raw na sagabal siya sa daan.

“Bata, bawal magtinda dito. Kailangan mo sumama sa amin.”
“Pero po, saglit lang po ako. Pampagamot lang po kay Nanay…”

Hindi siya pinakinggan.
Hinila ang styro box at itinumba sa semento.
Tumapon ang lugaw.
Napatulala si Ella, nanginginig.

“‘Wag niyo pong sirain, Sir… please lang po.”

Ang mga dumaraan, tumingin lang.
Walang tumulong.
Hanggang sa isang lalaki ang biglang lumapit.

ANG STRANGHERO SA KANTO

Si Ramon, isang lalaki sa edad 40, naka-barong, mukhang may kaya.
Galing siya sa meeting nang masaksihan ang eksena.

“Ano’ng ginagawa n’yo sa bata?” tanong niya.
“Sir, bawal po magtinda rito. Uutusan lang namin siyang ‘wag na bumalik.”

Tumingin si Ramon kay Ella — pawisan, umiiyak, at nakaluhod habang pinupulot ang lugaw sa lupa.
Ang mga kamay niya may paso, halatang nadikit sa mainit na kaldero.

“Anak, bakit mo ‘to ginagawa?”
“Kasi po, kailangan po ni Mama ng gamot. Wala na pong pambili.
Nagluluto po ako gabi-gabi para makabenta lang kahit kaunti.”

Tahimik ang paligid.
Ang tanod, napayuko.
Si Ramon, napatingin sa lupa, halatang tinamaan.

ANG PAGBABAGO

Kinabukasan, bumalik si Ramon sa parehong lugar.
Pero sa halip na makita si Ella, nakita niya ang isang babae — payat, ubo nang ubo — si Aling Norma.

“Sir, salamat po sa kahapon. Pasensya na po sa anak ko.
Pinapahinga ko na lang siya ngayon.”
“Pasensya? Hindi po kayo dapat humingi ng pasensya. Dapat kami ang humingi ng tawad.”

Mula noon, si Ramon ay araw-araw nang bumibili ng lugaw kay Ella.
Hanggang sa dumating ang araw na sinabi niya:

“Ella, gusto mo bang mag-aral ulit?”
“Opo… pero paano po ‘yung gamot ni Mama?”
“Ako na ang bahala ro’n. Ang trabaho mo ngayon, mag-aral.”

ANG LUGAW NA NAGBAGO NG BUHAY

Lumipas ang mga taon.
Si Ella, nakapagtapos sa scholarship na binigay ni Ramon.
Si Aling Norma, gumaling at muling nakatayo.
At si Ramon — hindi lang naging “customer,” kundi naging pangalawang tatay.

Nang magtapos si Ella bilang nurse, nagbigay siya ng maikling talumpati.

“Noong bata ako, dinampot ako ng tanod dahil nagtitinda ako sa kalsada.
Pero ngayon, gusto kong pasalamatan sila — kasi kung hindi dahil sa araw na ‘yon,
hindi ko makikilala ang taong tumulong sa amin.
Sir Ramon, salamat po.
Para po ito kay Nanay, at para sa lahat ng batang lumalaban kahit walang kakampi.”